W połowie II wieku św. Justyn w Apologii chrześcijan rozpoczął swój opis niedzielnej Eucharystii od słów „A w dniu zwanym Dniem Słońca zbieramy się wszyscy razem w jednym miejscu czy to z miast czy te ze wsi współczesny” Współczesny opis przy Mszy Świętej, zawarty w „Ogólnym wprowadzenie do Mszału rzymskiego” a więc tekst o ponad 1800 lat późniejszy rozpoczyna się podobnie: po zgromadzeniu się ludu, kiedy kapłan wraz z diakonem i usługującymi udają się do ołtarza, intonuje się śpiew na wejście.

Kiedy spojrzymy na całą panoramę historii zbawienia możemy dostrzec, że grzech zawsze burzy jedność między ludźm,i a kolejne interwencje Boga prowadzą do ponownego zgromadzenia w jedno rozproszonych ludzi. Grzech pierwszych rodziców zburzył istniejącą do tej pory między nimi harmonię, a próba zbudowania porządku na świecie bez Boga doprowadziło do chaosu i braku porozumienia między ludźmi. Bóg jednak wybiera Abrahama i czyni go protoplastą nowego ludu, następnie interweniuje w Egipcie i z potomków Abrahama, będących wówczas zbiorowiskiem niewolników, czyni naród. Kulminacyjnym momentem tej interwencji było zawarcie przymierza, gdy lud, na wezwanie Boga, zgromadził się pod górą Synaj. Ten dzień bywał potem nazywany „dniem zgromadzenia”

W pełni czasu w Ojciec posyła swego Syna. Najpierw gromadzi on owce, które zginęły z domu Izraela, ale na krzyżu oddaje życie nie tylko za swój naród, ale by rozproszone dzieci Boże zgromadzić w jedno i przeciągnąć wszystkich do siebie. Jedność wszystkich zbawionych w Chrystusie nastąpi w doskonały sposób dopiero w Królestwie Bożym, ale znakiem i zaczątkiem te jedności na ziemię jest Kościół. W języku polskim słowo „kościół” pochodzi od łacińskiego castellum (zamek, gródek), wskazuje więc na budynek, ale w języku greckim, w którym został spisany Nowy Testament, „kościół” to „ekklesja” czyli „zgromadzenie”, „zwołanie”. „Ekklesia” jest również odpowiednikiem hebrajskiego „kahal”, oznaczającego szczególne zwołanie ludu przez Boga, w którym Bóg jest obecny, ogłasza swoje słowo i zawiera lub odnawia przymierze. Pierwowzorem kahal jest zgromadzenie ludu pod Synajem, opisane w Księdze Wyjścia.

Każde prawowite zgromadzenie liturgiczne uobecnia Kościół - święte zwołanie i jest jego znakiem. przychodząc na liturgię, nie jesteśmy jak publiczność w kinie czy na koncercie, gdzie każdy niejako na własną rękę uczestniczy w tym wydarzeniu. W Kościele ani nie jesteśmy samotnymi wyspami, gdzie każdy załatwia swoje indywidualne sprawy z Panem Bogiem, ani też nie roztapiamy się w anonimowej masie. Jesteśmy osobami we wspólnocie współtworzącymi Ciało Chrystusa.

Dzięki sakramentowi chrztu, który przyjęliśmy i który zanurzył nas w śmierci Chrystusa, zostaliśmy wyrwani ze stanu rozproszenia i staliśmy się dziećmi Bożymi zgromadzonymi w jedno. Ale to nie dzieje się raz na zawsze. Eucharystia pozwala nam nieustanie przechodzić od rozproszenia do jedności w Chrystusie. „Nie rozpraszajcie samych siebie przez to, że nie będziecie się zbierali, ale gromadźcie się w domach Pańskich” napominał w IV wieku autor Konstytucja Apostolskich i napomnienie to nie traci nic ze swojej aktualności.